KÖK HÜCRE

• Admin
• 06-09-2023 12:38

Kök hücreler vücudumuzdaki bütün dokuları ve organları oluşturan ana hücrelerdir. Bir canlının yumurta ve sperm hücrelerinin döllenmesi ile başlayan Embriyo döneminden itibaren yaşamı boyunca her türlü doku ve organın gelişmesinde ve yenilenmesinde rol alırlar.

Bunu şu özellikleri ile sağlarlar:

1)Farklılaşmamış hücrelerdir.

2)Sınırsız bölünebilme yeteneği ile kendileri gibi yeni kök hücreler oluşturabilirler

3)Organ ve dokulara dönüşebilme yeteneğine sahiptirler.
 

Kısaca, “Bütün canlılar kök hücreler vasıtasıyla gelişmekte ve yaşamını sürdürmektedir” diyebiliriz.

Organizma büyüdükçe kök hücrelerin farklılaşma kapasitelerinde kademeli olarak azalma başlar. Kök hücrelerin değişme yeteneklerine göre bir tanımlama yapabiliriz.
 

Totipotent (Tüm) : Embriyoda ilk 4 gün içinde bulunan hücreler değişme yetenekleri en fazla olan hücrelerdir. Bu nedenle Totipotent olarak nitelendirilirler. Tüm canlı vücudunu oluşturabilir, yani her türlü doku ve organa dönüşme yetenekleri vardır.

Pluripotent (Çoğul): Embriyo içinde 5-6. günden itibaren vücudu oluşturacak sistemlerin gelişmesi başlar. Ör: sinir dokusu ve beyin, iç organlar, kemik ve kıkırdak, kan yapıcı sistem, deri ve bağ dokusu, yağ dokusu gibi. Bu dönemde kök hücreler Pluripotent özelliktedir. Pek çok doku ve organ gelişmesinde rol alırlar. Fakat bir canlıyı tümüyle oluşturamazlar.

Multipotent (Pekçok): Anne karnında büyüyen bebek, gebelik boyunca doku ve organların hızla büyümeye başlaması ile doğum sonrasına hazırlanır. Bu dönemde bulunan kök hücreler değişme yeteneklerini kısmen kaybederler. Bu hücreler Multipotent olarak nitelendirilir.

Yetişkin Kök Hücre: Bluğ çağı dediğimiz ergenlik geçiş döneminden sonra yetişkinlik çağı boyunca kök hücreler artık ait oldukları dokuların ve organların yenilenmesinde rol alırlar. Bu hücreler sınırlı Multipotent özelliktedir. Ör: kan yapıcı kök hücreler sadece kan ve bağışıklık sistemini destekler.

Kök Hücreler Nerelerde Bulunur?

Kök hücreler vücudumuzda pek çok doku ve organda bulunur.

Kemik iliği, Sinir sistemi, Beyin, Sindirim sistemi, Kalp, Akciğer, Cilt, Yağ dokusu ve özellikle Bebek Kordon Kanı ve Göbek Kordonu kök hücre odakları barındırırlar.

Kök hücre uygulamaları genel olarak standart tedaviler ve deneysel çalışmalar olmak üzere iki ana grupta sınıflandırılabilir. Örneğin kan kök hücreleri ile yapılan nakil tedavileri standart tedavi grubunda yer alır. Deneysel çalışmalar ise klinik denemeler ve klinik araştırmalar olarak ikiye ayrılır. Özellikle bağ doku kök hücresi (mezenkimal kök hücre, MKH) uygulamalarının neredeyse tamamı deneysel çalışma niteliğindedir. Bu çalışmaların standart tedavi olarak kabul edilebilmeleri için daha çok sayıda yapılması ve çalışma sonuçlarının daha uzun süre izlenmesi; tedavilerin etki ve yan etkilerinin netleştirmesi gereklidir. Deneysel çalışmalar, hastanın hekiminin kararı ve Bakanlığın ilgili kurullarının izni ile yapılabilir.

MULTİPOTENT KÖK HÜCRELER (KÖK HÜCRE TEDAVİSİNDE KULLANILAN HÜCRE)

Yetişkin kök hücreler, daha çok nereden elde edildiyse o organa veya dokuya dönüşebilme yeteneğindedirler ve bunlar multipotent kök hücreler olarak adlandırılırlar. Multipotent kök hücreler; ölen ya da hasar gören hücreleri yenileme özelliğine sahip yetişkinlerde farklılaşmış dokularda bulunan farklılaşmamış hücrelerdir. Somatik kök hücreler olarak da adlandırılırlar. Kemik iliği, kas, göz, sinir, karaciğer ve deri gibi dokularda bulunurlar. Bölünebilme ve kendilerini yenileyebilme özellikleri vardır. Yetişkinde her organ ve dokuda aynı sayı ve potansiyelde kök hücrelere rastlanmaz. Örneğin, beyinde bu hücreler oldukça az sayıda bulunmaktadır. Bu nedenle beyin hasarlarında bir kemik veya doku gibi organ yenilenmesi olmaz, hasar genellikle kalıcıdır ve ciddi sonuçlar doğurur. Multipotent kök hücreler, tedavi alanında kullanılan kök hücre grubunu oluşturmaktadır.

Hematopoietik kök hücreler (HSC): Hematopoietik kök hücreler tüm kan hücrelerinin öncüleridir. Hematopoietik kök hücreler tüm kan hücrelerinin öncüleridir. Myeloid hücreler (monositler, makrofajlar, bazofiller, eosinofiller, eritrositler, megakaryositler/plateletler ve bazı dendritik hücreler), ve lenfositler (T-hücreleri, B hücreleri, NK-hücreler) hematopoietik hücrelerin farklılaşmasıyla oluşmuş terminal hücrelerdir. Hematopoietik kök hücreler yetişkinlerde, uyluk, kalça, göğüs, kaburga ve diğer kemiklerde kemik iliğinde bulunurlar. Hücreler kalça kemiğinden direkt şırınga ile alınabileceği gibi, bazı ilaçlar yardımıyla (sitokin) kandan da elde edilebilir. Bugün lösemi hastalarında sıklıkla kemik iliği nakli olarak bahsedilen kök hücreler hematopoietik kök hücrelerdir.

Mezenkimal Kök Hücreler (MKH):  Mezenkimal kök hücreler , yağ dokuda, kemik iliğinde, kordon kanında bulunan, kendilerini yenileme, farklılaşma ve özellikle doku onarım kapasiteleri oldukça yüksek olan kök hücrelerdir.

Adipoz Doku kök Hücreleri (SVF):  Adipoz doku kök hücreleri (ASC); insan yağ dokusunun lipoaspirat yöntemi ile alınması ve laboratuvar ortamında manuel özel tekniklerle izole edilmisiyle elde edilebilmektedir. Pek çok özellikleriyle kemik iliğinde bulunan mezenşimal kök hücrelere (MSC) benzerler. Kemik iliğine kıyasla, yağ dokunun alınması daha az acı vericidir. Laboratuvar ortamında, insan adipoz kaynaklı kök hücrelerin (SVF) kemik, kıkırdak, yağ ve kas hücrelerine farklılaşabildiği gösterilmiştir. Yağ kaynaklı kök hücrelerin pek çok farklı hastalıkta kullanılabildiği ve başarılı sonuçların alınabildiği rapor edilmiştir.